حسن تاجبخش، (زاده ۱۳۱۶ تهران) استاد ممتاز دانشگاه تهران و عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی و از برگزیدگان دوره نخست چهره‌های ماندگار (سال ۱۳۸۰) در رشته دامپزشکی است. و متخصص رشته‌های دامپزشکی، میکرب شناسی و ایمنی شناسی است. سیر تحول علم در اسلام و ایران، تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران و همچنین تاریخ بیمارستانهای ایران از آغاز تا عصر حاضر و ... از جمله آثار علمی وی است.
دکتر حسن تاجبخش، در دوم آبان ماه ۱۳۱۶ در تهران، محله امام زاده یحیی(ع) متولد شد. پدرش از کارشناسان وزارت کشاورزی سابق و مادرش بانویی خانه دار بود که بیشترین تأثیر ایمانی و فرهنگی را بر او گذاشت. وی دوره ابتدایی را در مدرسه راستی در دروازه دولاب و دوره دبیرستان را در دبیرستان¬های علمیه و مروی طی کرده و در سال 1335 وارد دانشکده دامپزشکی شد و در سال 1340 از آنجا فارغ‌التحصیل شد. او پس از انجام خدمت سربازی و کار و تحقیق در آزمایشگاه میکروب‌شناسی ارتش، در سال 1342به عنوان دستیار گروه میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی پذیرفته شد.
دکتر تاجبخش در سال 1343 برای دریافت تخصص در رشته‌های میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی به فرانسه سفر کرد و به مدت یک سال در گروه میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی دانشکده دامپزشکی آلفرد پاریس، زیر نظر پروفسور شارل پیله که از بزرگان دانش میکروب‌شناسی جهان و رئیس وقت فرهنگستان پزشکی فرانسه بود، به کارآموزی و پژوهش پرداخت. وی پس از یک دوره کارآموزی در آزمایشگاه مرکزی بیماری‌های واگیر دام فرانسه، مدتی نیز در انستیتو پاستور شهر لیون در زمینه باکتری‌های بی‌هوازی مطالعه نمود و مدتی نیز به تحصیل در دوره بیماری‌های گرمسیری انستیتوی بیماری‌های گرمسیری فرانسه در پاریس پرداخت و دیپلم تخصصی آن را دریافت کرد. استاد پس از آن وارد انستیتو پاستور پاریس شد و دوره‌های تخصصی میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی را در سال‌های 1344 تا 1347 گذراند و در هر دو شاگرد اول شد. وی به مدت یک سال در بخش شیمی میکروبی انستیتو پاریس به هدایت شادروان پروفسور «پی‌یر گرابار» کاشف ایمونوالکتروفورز، درباره ایمنی تیموس تحقیق کرد که نتایج آن در مجله انستیتو پاریس منتشر شد و از پایه‌های کشف سرم‌های ضدلنفوسیت و جلوگیری از دفع پیوند اعضا در جهان است.
استاد در سال 1346 به ایران بازگشت و به عنوان استادیار گروه میکروب‌شناسی و بیماری‌های واگیر دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران برگزیده شد. وی سه سال بعد، در سال 1349 به عنوان دانشیار برگزیده شد و در همان سال با کمک عده‌ای از استادان، انجمن ژنتیک ایران را تأسیس کرد و سال‌ها دبیر آن بود. دکتر تاجبخش در همان سال ازدواج کرد که ثمرة آن فرزندی به نام علی است که کارشناس ارشد عمران است.
او در سال 1353 به دعوت دانشگاه بریستول انگلستان به آنحا سفر کرد و یک سال در آنجا مشغول پژوهش بود که نتیجه آن دو مقاله پژوهشی در زمینه تهیة واکسن‌های ضد سالمونلا دابلین است.
دکتر تاجبخش در سال 1355 به عنوان استاد میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی دانشگاه تهران برگزیده شد. وی در سال 1366 به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران، در سال 1369 به عنوان استاد نمونه دانشگاه‌های ایران و درسال 1370 به عنوان عضو پیوسته فرهنگستان علوم برگزیده شد. استاد همچنین در سال‌های 1369 – 1373 عضو هیأت امنای دانشگاه‌های جنوب غربی کشور و در سال‌های 1376 – 1384 عضو هیأت امنای پژوهشگاه‌های ایران بود. وی عضو برخی از فرهنگستان‌های پزشکی جهان است و بیش از بیست کنگرة علمی را در ایران به عنوان رئیس یا دبیر هدایت کرده است.
استاد تاجبخش از اعضای مؤسس انجمن ایمونولوژیست¬های فرانسه و عضو اصلی و مؤسس انجمن میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی ایران است. وی مؤلف بیش از 20 کتاب دانشگاهی و 200 مقاله در مجلات علمی بین‌المللی و داخلی و کنگره‌های علمی بین‌المللی و ایرانی است.
مهم‌ترین کتاب‌های او عبارتند از: ژنتیک باکتری‌ها، بیماری‌شناسی عمومی، بیماری‌های حیوانات آزمایشگاهی، اصول ایمنی‌شناسی پزشکی، ایمنی‌شناسی پزشکی، ایمنی‌شناسی بنیادی، باکتری‌شناسی عمومی، دوره دو جلدی تاریخ دامپزشکی ایران، تاریخ پزشکی و دامپزشکی ایران به زبان انگلیسی چاپ لیون فرانسه، تصحیح و تحقیق الاغراض الطبیّه و المباحث العلائیه سیداسماعیل جرجانی در دو جلد، تألیف فرهنگ اغراض طبی و تاریخ پزشکی اختر درخشنده علوم ایران.
دکتر حسن تاجبخش، عضو افتخاری انجمن پزشکان و دندان‌پزشکان آلمان است و جایزه ابن سینا را از همین انجمن دریافت کرده است. او برنده کتاب سال 1373 است و 10 جلد از آثارش برنده جایزه بهترین کتاب‌های دانشگاهی شده‌اند. ایشان یکی از اعضای اصلی پیشنهادکننده تأسیس دانشکده طب سنتی و استاد دانشکده طب سنتی و داروسازی سنتی است. جناب استاد در سال 1380 به عنوان چهره ماندگارِ نخستین دوره چهره‌های ماندگار انتخاب شد و تا به‌حال دو همایش بزرگداشت، یکی از طرف انجمن آثار و مفاخر ایران و دیگری از طرف دانشگاه تهران و وزارت علوم (در سال 1384) به افتخار ایشان برگزار شده است.
استاد هم‌اینک مسؤولیت شاخه پاتوبیولوژی گروه دامپزشکی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران را بر عهده دارد. اخیراً هم کنگره ملی علوم آزمایشگاهی دامپزشکی که توسط سازمان نظام دامپزشکی کشور برگزار شد، به تجلیل از خدمات برجسته و شخصیت ارزشمند ایشان اختصاص یافته بود.
«پزشكي در آثار مولانا» به قلم دكتر تاجبخش
«پزشكي در آٍثار مولانا» عنوان كتابي است به قلم دكتر حسن تاجبخش، كه ابيات مولانا را از جنبه‌هاي پزشكي در اين كتاب بررسي مي‌كند.
دكتر حسن تاجبخش، عضو پيوسته گروه دامپزشكي فرهنگستان علوم درباره اين كتاب به خبرنگار خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، گفت: مثنوي و ديوان كبير، بسيار وسيع و مانند دريايي است كه مي‌توان آن را از جنبه‌هاي مختلف بررسي كرد. مولانا طب مي‌دانست و براي درك او بايد طب كهن دانست؛ زيرا بسياري از ابيات مولانا با طب كهن در ارتباط است.
وي به ابياتي از اشعار مولانا اشاره كرد و گفت:
گر دوا را اين مرض قابل بدي، آخر از وي زره‌اي زايل شدي
سده چون شد آب نايد در جگر، گر خورد دريا رود جاي ديگر
سُده انسدادي در مجاري زه‌كش بدن است كه در مجاري رگ‌ها انسداد ايجادمي كند. اين بيماري باعث مي‌شود آب به كبد نرسد. در اين صورت اگر دريايي هم آب بخوري آب در كليه‌ها نمي‌آيد، دست و پا آماس مي‌گيرد و كليه‌ها از بين مي‌رود و سرانجام انسان را از پاي درمي‌آورد.
استاد دانشگاه تهران خاطرنشان كرد: در اين كتاب اشعار مولانا را در علم پزشكي بررسي خواهم كرد؛ زيرا بسياري از ابيات مولانا با طب كهن در ارتباط است.
وي افزود: بنابراين مولانا در بسياري از رشته‌ها استاد مسلم بود. درست است كه طبابت نمي‌دانست؛ ولي ازعلت بسياري از بيماري‌ها آگاهي داشت. سيداسماعيل جرجاني معتقد بود كسي كه طب بداند و عمل نكند نيز طبيب به‌شمار مي‌رود.
تاجبخش در خاتمه سخنانش گفت: مولانا طب مي‌دانست و از آن براي بيان مفاهيم عرفاني و روحاني استفاده مي‌كرد، بايد در اشعار مولانا جنبه‌هاي مختلف را در نظر بگيريم تا بتوانيم اشعار اين عارف بزرگ را به خوبي درك كنيم.
